Wspomagające i alternatywne sposoby komunikacji (AAC) to ogromna szansa dla dzieci, które mają trudności w porozumiewaniu się. Wprowadzenie systemu AAC wymaga jednak przemyślanego planu i wspólnego działania dorosłych – rodziców, nauczycieli i terapeutów.
Pamiętajmy celem AAC nie jest tylko nauczenie dziecka „mówienia symbolami”, ale umożliwienie mu prawdziwego udziału w rozmowie, w relacjach i w życiu codziennym. Wspólne modelowanie, cierpliwość i konsekwencja to klucz do sukcesu!
Jak zacząć?
- Zacznij od tablic z symbolami związanych z codziennością i ulubionymi czynnościami dziecka.
- Używaj przekazu wspomaganego – mów i jednocześnie wskazuj symbole.
- Zadawaj pytania, które zachęcają do wyboru lub komentarza.
- Pamiętaj każde pytanie powinno mieć wiele możliwych, dobrych odpowiedzi.
- Nie testuj dziecka – komunikacja to nie sprawdzian!
Warunki wprowadzania systemu symboli AAC
Aby dziecko mogło skutecznie korzystać z AAC, musimy zadbać o kilka podstawowych warunków:
- Dziecko widzi użycie systemu – czyli obserwuje dorosłych, którzy modelują użycie symboli (przekaz wspomagany, etykiety, wspomagana stymulacja języka).
- Dziecko chce użyć pojęcia – motywacja jest kluczem do komunikacji.
- Dziecko ma okazję do użycia – stwarzajmy codzienne sytuacje, w których można się komunikować.
- Dziecko rozumie pojęcie – zanim użyje symbolu, musi wiedzieć, co on oznacza.
Komunikacja AAC daje poczucie bezpieczeństwa
Dzięki komunikacji wspomaganej dziecko lepiej rozumie świat i czuje się bezpiecznie.
- Struktura miejsca – dziecko wie gdzie jest i co się tu robi.
- Struktura osób – dziecko wie z kim jestem i kto gdzie jest.
- Struktura czasu – dziecko wie, co jest teraz, co będzie potem, kiedy będzie to, co lubi, a kiedy skończy się to, czego nie lubi.
Kręgi rozwoju komunikacji
Rozwój komunikacji można porównać do kręgów, które stopniowo się rozszerzają – od najbliższego otoczenia po szerszy świat:
Ja i najbliższe otoczenie – dotyczą sytuacji codziennych.
Ja i mój świat – to najczęściej ulubione i częste tematy rozmów.
Reszta świata – są to szersze kategorie tematyczne i gramatyczne.
Jak używać podpowiedzi podczas wprowadzania komunikacji AAC
Podczas nauki komunikacji ważne jest, by wspierać dziecko w sposób dostosowany do jego potrzeb:
- Pauza – dajemy czas na reakcję.
- Podpowiedź niewerbalna – spojrzenie, gest zachęty.
- Podpowiedź werbalna niedosłowna – pytania otwarte „I co teraz?”
- Prośba o odpowiedź – pytania bardziej konkretne „Powiedz mi, co chcesz”.
- Podpowiedź gestem – pokazanie symbolu.
- Częściowa podpowiedź słowna – rozpoczęcie zdania, które dziecko kończy.
- Modelowanie – pokazanie, jak użyć symbolu.
- Podpowiedź fizyczna – poprowadzenie ręki dziecka, gdy to konieczne.
Planowanie rozwoju języka u użytkownika AAC to proces wymagający cierpliwości, zrozumienia i współpracy wszystkich dorosłych otaczających dziecko – rodziców, nauczycieli i terapeutów. Każdy krok, nawet najmniejszy, ma ogromne znaczenie, bo prowadzi do prawdziwej komunikacji, a nie tylko do nauki symboli.
Najważniejsze, by pamiętać, że komunikacja to prawo każdego dziecka – niezależnie od jego możliwości. Dzięki odpowiedniemu wsparciu, modelowaniu i codziennym okazjom do rozmowy, dziecko uczy się wyrażać siebie, podejmować decyzje, dzielić się emocjami i budować relacje z innymi.
Rozwijanie języka za pomocą AAC to nie tylko nauka – to otwieranie drzwi do świata słów, relacji i samodzielności. Wspólnie możemy sprawić, by każde dziecko miało swój głos – niezależnie od tego, w jaki sposób mówi.
